27
nov
Zo, het heeft even geduurd voordat ik het verhaal van mijn derde reis op papier kon krijgen. Ik heb veel inspirerende mensen ontmoet maar ook veel momenten gekend in mijn reis dat ik in de knel zat. Om een beknopte weergave te geven van mijn reis, had ik even de tijd nodig om alles te verwerken.
Wat waren de meest inspirerende momenten?
Frankrijk
Ik ben begonnen aan mijn reis in Annecy, Frankrijk. Op maandag had ik een afspraak in Genève, maar in Zwitserland zijn de hotels erg prijzig, vandaar Annecy. Het mooie van reizen buiten Nederland is dat je niet alleen andersoortige boerderijen bezoekt, maar ook andere culturen en tradities ziet die van grote invloed zijn op hoe de samenleving vorm krijgt in zo’n gebied/land. Zo ook in Annecy. In het weekend dat ik daar was werd het ski-seizoen geopend met een groot event.
Mooi om te zien van hoe een skigebied van grote waarde is voor de hele regio. Tijdens het event was veel aandacht voor duurzaamheid. Ik vind skiën ook bij uitstek een sport waar je nauw verbonden bent met de natuur. Ik heb kleding gezien wat gemaakt is van het afval van de pistes. Mooi om te zien dat duurzaamheid in deze ‘bubbel’ ook een hot item is.
Ze besteden zorg en aandacht aan product en gast.
Bij toeval kwam ik voor mijn ontbijt een Nederlands echtpaar tegen. Ze hebben een broodjeszaak met 15 piepkleine tafels. De totale afmeting van hun lunchzaak vast niet groter dan 20 vierkante meter. Wat een mooie echtpaar, totaal op elkaar ingespeeld, heerlijke ontbijtjes en lunches verzorgend voor hun gasten. Veel zorg en aandacht voor de veelal streekproducten en hun gasten. Ik heb genoten van een tosti ‘Savoie’, met kaas en vlees uit de streek. De taarten en cakes bakt ze ’s morgens zelf. Het piepkleine zaakje heeft ’by far’ de hoogste beoordelingen op de diverse internetsites. En terecht.
Wat een energie heeft deze vrouw
Maandag had ik een afspraak met Gerda Verburg bij de Verenigde Naties in Geneve. Ik heb haar gewoon gemaild met mijn nuffield vraag en antwoord terug gekregen. Ik heb niet alleen met mevr. Verburg gesproken maar ook een rondleiding gehad door de gebouwen van de VN. Wat een historie in het gebouw. En het gesprek met Gerda Verburg? Wat een mooi gesprek hebben we gehad over de rol van de vrouw, voor haarzelf, maar ook over de wereld en binnen de agrarische sector. Uiteraard hebben we ook gesproken over de Nederlandse situatie en was ze zeer benieuwd hoe het nu in Nederland verliep met al die acties. Wat een energie heeft deze vrouw. Ze heeft me ook heel erg geholpen met mijn eigen rol als boerin in de sector, en ik heb waardevolle tips ontvangen.
Zwitserland
Op doorreis naar Zuid Duitsland heb ik geslapen bij een boerin in Zwitserland. In het gesprek wat ik met haar heb gehad, is mijn visie op de rol van de boerin weer bevestigd. Ze was op latere leeftijd haar boer tegen gekomen en dacht dat het een hele uitdaging zou worden, het leven op de boerderij. Maar al snel is ze haar eigen plekje gaan creëren op de boerderij. Door haar oude werk in de hotelwereld te combineren op de boerderij, heeft ze boerderijkamers gemaakt op de boerderij. De kinderen die daar logeren kunnen en mogen meehelpen op de boerderij, waar ze vlees en vruchten produceren. Ze zetten bijna al hun producten lokaal af. Of via verkoop op de boerderij of door de lokale markt waar ze staan. Hierdoor kan de boerderij in zijn huidige omvang blijven voortbestaan. De wisselwerking tussen de boer en de boerin was in het begin wat moeizaam, ‘wat moeten al die mensen bij ons op de boerderij’. Maar haar man ziet er nu de meerwaarde van in en wil graag samenwerken.
Effectiv miteinander, Duitsland
In zuid Duitsland heb ik een afspraak met Christof Fischer gehad van het bedrijf EM-Chiemgau waar wij onze koolstof en mico-organismen van afnemen. Dit verhaal inspireerde mij enorm omdat het een totaal andere kijk op het leven geeft. Hij probeert om daar andere waarden te creëren, gemeinwohl economie. Hij werkt nauw samen met de regio Kaindorf in Oostenrijk waar de boeren betaald krijgen voor het vastleggen van CO2 in de bodem. Samen proberen ze een nieuw soort economie op te bouwen waarbij geld niet alleen de hoofdrol speelt maar met name de mens in zijn natuur centraal staat. Daarna heb ik met 3 boerinnen daar in de regio gesproken over hun rol in het bedrijf en sector. Inspirerende vrouwen met elk hun eigen waardevolle inbreng. Ik heb uiteraard mijn Nuffield-topic besproken met hun. Ze zagen voor zichzelf een belangrijke taak weggelegd als verbinder tussen de boerderij en de omgeving. Zelf waren ze niet verbonden aan een vrouwen netwerk omdat die daar niet bestonden.
Toscane
In Italië heb ik 1 nacht geslapen bij een boerin met een aantal hotel kamers en een feestlocatie bij hun op de boerderij. De filosofie van haar was: als je een feest bij hun afneemt eet je alleen lokaal van eigen boerderij. 80% van wat de gasten op het feest nuttigden kwam uit eigen productie. Een klein paradijsje hadden ze er van gemaakt. Ik vind de filosofie mooi, het raakt de juiste waardes. Goed en smaakvol eten, eten uit de seizoenen, korte keten, ik was onder de indruk. Ik heb daar genoten van een heerlijke nacht met fantastisch diner en ontbijt. Een zeer powervolle boerin op een mooie plek. Klein detail, ik heb daar ’s nachts met de deur open geslapen. Kijkend in de sterrenhemel omdat de temperatuur daar half oktober nog steeds 25 graden is.
Rome
Daarna ben ik naar Rome gereden waar ik weer een heel aantal Nuffield collega’s tegen kwam (40!). Het is supermooi om je verhalen met elkaar te delen. Al die boeren die door Europa reizen naar de meest fantastische bedrijven, genoeg stof om over te praten. Zeker in een stad als Rome met al z’n terrassen. We zaten met z’n allen in een appartement met ons eigen dakterras. Maar daar hebben we uiteindelijk na het weekend geen gebruik meer van gemaakt. We verlieten ’s ochtends om 7.30 het appartement en op de terugweg ‘s avonds gingen we wat eten, waarna we rond 23.00 in onze bedden ‘ploften’.
Heel bijzonder om met zo’n groep mensen onderdeel te zijn van de CFS in Rome. (CFS= The Committee on World Food Security) In deze week vergaderen 160 landen over de wereld voedsel veiligheid. In de plenaire sessies presenteren keynote sprekers over bepaalde rapporten. Maar er waren ook een heel aantal interessante side events die meer open en informeel waren. Als boer een van de weinige plekken waarbij je zo dicht bij het ‘vuur’ zit. Je kunt als Private Sector Meganism (PSM) deelnemen aan de CFS en zelfs ook spreken in de plenaire sessies. Er zitten niet alleen maar boeren in de PSM, maar ook grote bedrijven zoals Syngenta, Bayer, Rabobank etc. Samen vorm je de PSM.
Wat maakte mijn reis nu zo lastig?
Ik ben 4 oktober vertrokken, net na de eerste boeren demonstaties. Het zijn roerige tijden in Nederland. Zeker na de eerste acties is er veel gaan bewegen. Het was lastig voor mij om te zien dat ’s avonds in de talkshows de goeie dialoog ontbrak. Door de vervolgacties en de hevige emoties van boeren, die ik overigens helemaal begrijp, lijken we een beetje stuurloos te zijn geworden. Terwijl dit tijden zijn waar je ook kunt gaan vormen naar een nieuw systeem.
Overal waar ik was keek iedereen met hoge mate van interesse naar Nederland en wat er zich daar afspeelde. We zijn immers een land met een enorme impact op de wereldwijde agrarische sector. Ik merkte ook dat mijn gesprekken met iedereen enorm beïnvloedde, we spraken veel over de boeren acties in Den Haag en bij de Provinciehuizen. De toon van de reacties was niet altijd goed. De onrust onder de boeren is groot door het stikstof debat. Het was lastig om te vertalen omdat er in Rome gesproken werd over de hongersnood die weer toeneemt in de wereld, of over hoe we de met agro ecologisch boeren onze voedsel voorziening veilig gaan stellen. En wij hebben de luxe dat we ons zorgen kunnen maken over de natuur.
Mentale gezondheid Europese boeren
Ook was het lastig om de moeilijkheden van de boeren in Europa te zien. Al die groene kruizen die ik heb gezien onderweg. Een nieuwsbericht op de radio in Zwitserland dat de boeren in 2018 ondanks de droogte 4% meer hebben verdiend, maar nog steeds 30% onder modaal inkomen hebben. Of de Nuffield collega’s uit Australië, USA en New Zeeland die door Europa aan het reizen waren. Ze dachten dat Europa het paradijs was om te boeren, zeker met al die landbouw subsidies. Maar ze waren diep onder de indruk van de mentale toestand van de boeren die ze hebben gesproken in Europa. De boeren in het Verenigd Koningrijk en Ierland waar de Brexit van grote invloed is. De boeren in Frankrijk, Nederland en Duitsland waar er in hoog tempo een veelheid van regels op de boeren afkomt. De berichtgevingen in de media die niet kloppen en voelen als aanval, boerbashing.
Het is goed om ook buiten Nederland te kijken naar de agrarische sector, het verrijkt je enorm. En zeker op een plek als in Rome bij de CFS is het heerlijk om rond lopen als boer. Je verhaal wordt gehoord, de aanwezigen vinden het fijn om een ‘boeren verhaal’ te horen. Echte verhalen van echte mensen.
Op naar de volgende reis, New Zeeland en Australië.
Groet,
Heleen
O,ja aanstaande vrijdag is de Nuffield najaars bijeenkomst in Diepenveen, Overijssel. Misschien zijn er nog plekken vrij.
Welkom thuis.