Ruimte

Onderdeel van de strijd om de ruimte betreft de komst van extra woningen, zonneparken, meer natuur etc. Allemaal claims op de ruimte in het agrarisch gebied. Dat we in een transitie zitten in de landbouw (en hopelijk ook van de samenleving) is duidelijk. Dat dat gepaard gaat met chaos en een veelheid van opinies dat hoort erbij. Duidelijk is dat we veel andersoortige innovatie en beweging nodig hebben om af te kunnen stappen van het maximalisatie proces van alleen veilig en betaalbaar voedsel produceren naar een productie meer in balans met de omgeving.

Nieuwe waardes

Waar ik me het meeste zorgen over maak is het gebrek aan ruimte bij ons thuis en mijn collega-ondernemers. En dan bedoel ik niet om de ruimte om als bedrijf te extensiveren, dat loont nog steeds niet. Maar om de ruimte in je hoofd, op je bedrijf. Om nieuwe waardes te creëren moet je de ruimte hebben om te kunnen in- en uitzoomen. Waar ben ik mee bezig? Past dat in de lijn met de opgaves die ik nu op mijn af zie komen? Ben ik gelukkig? Hoe zorg ik ervoor dat de andere diensten die ik lever aan de samenleving ook betaald gaan worden? Moet ik het bedrijf wel of niet overnemen? Hoe stop ik met mijn bedrijf?

In Overijssel zijn we bezig met boeren om de provincie uit te dagen om een perspectief, visie neer te leggen voor de landbouw in Overijssel. Die is er niet. Als er ingrijpende keuzes moeten worden gemaakt is dat handig om dat de doen aan de hand van een plan waar we met zijn allen in de provincie naar toe willen. Als boeren mogen wij mee praten en input leveren.

Perspectief

Het afgelopen jaar heb ik aan eenzelfde soort traject op landelijk niveau meegedacht. Op initiatief van LNV samen met 12 ondernemers in overleg, bezinnen op wat er nodig is om de transitie te versnellen en perspectief voor boeren te creëren. Daar is een mooi pamflet van opgeleverd. De ruimte die daar genoemd wordt is een ander soort ruimte dan de genoemde voorstellen waar ik in de eerste alinea naar verwijs.

Er moet mentale ruimte komen voor de boer om nieuwe perspectieven te kunnen zien, te gaan innoveren, nieuwe samenwerkingen te aangaan, aanpassen. Een proces van in- en uitzoomen, reflecteren om vervolgens alle input mee te kunnen nemen om weer in te zoomen op je eigen bedrijf en gebied. Ruimte in al het geweld van opinies en plannen je te kunnen onderscheiden, om vanuit je eigen energie, intrinsieke motivatie in beweging te kunnen komen. Ruimte op die plannen voor te leggen aan bestuurders, beleidsmakers en coöperaties. Ruimte om te leren van elkaar, om de onderzoeksagenda aan te sturen vanuit de kennisontwikkeling die nodig is uit de praktijk.

Overleven

Gelukkig kunnen we de laatste tijd weer wat vaker fysiek bij elkaar komen. Ik ben diep onder de indruk als de vraag op tafel komt waar je staat met je bedrijf over 10 jaar (korte termijn voor een boer). De ruimte laadt zich met emotie en het antwoord van meerdere collega’s is; ik heb geen ruimte om daarover na te denken ik ben alleen maar aan het overleven.